شهریار؛ شاعر دین و دل | دل زمینی، چشم آسمانی؛ شهریار دینی

بازار تبریز آنلاین - موسی‌ کاظم‌زاده :استاد محمدحسین بهجت تبریزی، ملقب به شهریار، در حافظه جمعی ملت ایران و جهان تنها یک شاعر توانمند و خالق «حیدربابایه سلام» یا سراینده غزل‌های عاشقانه نیست، بلکه شخصیتی بود که وجودش با معنویت و دین درآمیخته بود. اگرچه رسانه‌ها بیشتر بر جنبه‌های ملی، مردمی و ادبی او تأکید کرده‌اند، اما وجه دینی و معنوی شخصیت شهریار کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بررسی دقیق‌تر زندگی و آثار او نشان می‌دهد که این شاعر برجسته نه‌تنها هنرمندی زبان‌آور، بلکه انسانی مؤمن، عارف‌مشرب و دلداده اهل‌بیت(ع) بود که شعرش را به خدمت ایمان و اخلاق گرفت.

از حیدربابا تا علی ای همای رحمت؛ شهریار در آیینه ایمان

زندگی شهریار فراز و نشیب‌های بسیاری داشت. او در دوران جوانی با تجربه‌های تلخ و شیرین، شکست‌های عاطفی و مشکلات اجتماعی دست به گریبان شد، اما در همه این مسیر پرچالش، پیوند درونی‌اش با خداوند و باورهای دینی گسسته نشد. «به یاد خدا دل آرام گیرد، ز یاد دوست جهان خاموش گیرد»؛ این بیت کوتاه، بازتابی از آرامش و اتکای روحی شهریار به یاد و حضور خداوند است. در نامه‌ها، خاطرات و روایت‌های اطرافیانش دیده می‌شود که شهریار شخصیتی متواضع، اهل عبادت و ساده‌زیست بود. این وجه وجودی او کمتر به چشم آمده، اما نشان می‌دهد که شعر شهریار برخاسته از درون انسانی است که دین را در متن زندگی تجربه کرده است، نه صرفاً در قالب شعاری بیرونی.

یکی از شاخص‌ترین جلوه‌های وجود دینی شهریار را می‌توان در غزل‌های او دید؛ غزل‌هایی که سرشار از یاد خداوند، ستایش آفریدگار و گفت‌وگو با حقیقت مطلق است. او با زبان عاطفی و ساده، مخاطب را به تأمل در معنای زندگی، فناپذیری دنیا و امید به لطف الهی دعوت می‌کند. برخلاف برخی شاعران که دین را تنها در قالب تعارفات یا مضامین سطحی به شعر راه می‌دهند، شهریار دینداری را از اعماق جان خویش بیان می‌کرد. همین صداقت درونی است که باعث می‌شود اشعار دینی او همچون زمزمه‌ای صمیمی و ماندگار بر دل‌ها بنشیند.

از علی ای همای رحمت تا شهریار دینی

نمونه برجسته این روحیه را می‌توان در شعر جاودانه «علی ای همای رحمت» مشاهده کرد. این غزل نه تنها یک اثر ادبی، بلکه سند ایمان و ارادت شهریار به امیرالمؤمنین(ع) است. شاعر در این شعر، حضرت علی(ع) را مظهر رحمت، عدالت و انسانیت معرفی می‌کند و با بیانی صمیمی، او را شفیع خود و بشریت می‌داند. این اثر چنان عمیق و پرنفوذ است که فراتر از مرزهای ایران، در جهان اسلام نیز مورد توجه قرار گرفته و بسیاری آن را بهترین شعر فارسی در وصف امام علی(ع) دانسته‌اند. کمتر شعری در عصر معاصر توانسته چنین پیوندی میان ادب و ایمان ایجاد کند و همین شعر شهریار نشان می‌دهد که وجود او از اساس با باورهای دینی گره خورده بود.

شهریار در کنار ستایش خدا و اهل‌بیت، به مردم نیز با نگاه دینی می‌نگریست. او شاعر مردمی بود، اما مردمی بودنش خالی از معنویت نبود. در اشعارش بارها به رنج و محرومیت مردم اشاره کرده و در برابر بی‌عدالتی‌ها و سختی‌ها، سخن از صبر، امید و توکل بر خدا گفته است. «چو جان در ره دوست بسپاری، ز دهر هیچ اندوهی نبیند»؛ این بیت بازتاب نگرش اوست به زندگی و مردم، که با توکل و اعتماد به خداوند، آرامش و صبر را در دل‌ها زنده می‌کرد. او در سختی‌های زندگی به سراغ دعا و توکل می‌رفت و این روحیه را در شعر خود به دیگران منتقل می‌کرد.

شهریار؛ آینه‌ای از ایمان در شعر

ویژگی مهم دیگر در دینداری شهریار، صداقت و بی‌پیرایگی آن بود. او هیچ‌گاه دین‌داری خود را به نمایش نگذاشت و از آن ابزاری برای شهرت یا جایگاه اجتماعی نساخت. دینداری او از جنس تجربه زیسته بود؛ تجربه‌ای که در زبان ساده شعرش انعکاس یافت. بسیاری از کسانی که با شهریار معاشرت داشتند، بر این باورند که او اهل ذکر و عبادت بود، اما این امر را پنهان می‌داشت و بر تفاخر به آن اصرار نداشت. همین خصلت باعث شد که شعر دینی او رنگی صادقانه و انسانی داشته باشد و از اغراق و تصنع به دور بماند.

از این منظر، بررسی دوباره آثار شهریار فرصتی تازه برای شناخت وجه دیگری از اوست. همان‌طور که «حیدربابایه سلام» یادگار هویت قومی و فرهنگی مردم آذربایجان شد، شعرهای دینی او می‌تواند به عنوان سند ایمان و معنویت نسل معاصر شناخته شود. شهریار توانست زبان مردم را با محتوای معنوی پیوند بزند؛ کاری که کمتر شاعری در روزگار ما به آن توفیق یافته است.

شهریار؛ شاعر دین و دل

امروز که سال‌ها از درگذشت او می‌گذرد، رسانه‌ها و مراکز فرهنگی هنوز بیش از هر چیز بر بُعد ادبی و ملی شهریار تأکید دارند. این امر اگرچه درست است، اما کافی نیست. چرا که چهره کامل شهریار تنها زمانی آشکار می‌شود که دینداری و معنویت او نیز برجسته شود. شناخت شهریار دینی به ما کمک می‌کند که شعر او را نه فقط به عنوان هنر، بلکه به عنوان بازتاب یک ایمان زنده درک کنیم. او شاعری بود که در اوج عشق زمینی، چشم به عشق آسمانی داشت و در میان غوغای دنیا، آرامش را در یاد خدا جست‌وجو می‌کرد.

از همین رو، رسالت رسانه‌ها و پژوهشگران ادبی امروز آن است که این بُعد کمتر شناخته‌شده از شخصیت شهریار را به جامعه معرفی کنند. پرداختن به شهریار دینی نه تنها به شناخت جامع‌تر این شاعر ملی کمک می‌کند، بلکه الگویی ارزشمند از پیوند دین و هنر در عصر معاصر ارائه می‌دهد. شهریار نشان داد که می‌توان در عین شاعری بزرگ، انسانی مؤمن و معنوی نیز بود و این حقیقتی است که نباید در میان هیاهوی تحلیل‌های صرفاً ادبی به فراموشی سپرده شود.